Hıdırellez ile Gelen Kutlamalar ve Dilekler

Hıdırellez gecesi, annem gül ağacının dibine bir çöp adam çizer. Teyzem, “ bak sonra bu çocuk böyle çöp gibi olursa” der ve sonra ben doğarım. Hıdırellez, benim hayatımda böyle özel bir yer tutar. Ne de olsa bugünkü kilo almayan çöp gibi halimi Hıdırelleze borçluyum 🙂 Daha doğumumdan itibaren hayatımda olan bu güzel geleneğin başlangıç hikayesine şöyle bir bakalım. Hıdırellez nedir ve nereden gelmiştir? diye söze başlayalım

Hıdırellez, takvimin henüz kullanılmadığı dönemlerde ortaya çıkmıştır. O devirlerde insanlar ay, güneş, mevsimlere geçiş dönemlerine göre yaşamlarını düzenlemişlerdir. Bahara geçiş, bağ bozumu, hasat zamanları gibi örneklerde olduğu gibi, Hıdırellez de dönemin takvimine göre, kış günlerinin bitip 6 ay sürecek yaz günlerinin başlangıcı kabul edilir. Bu başlangıç şenliklerle kutlanır.

Hıdırellez ya da Hıdrellez baharın gelişini simgeleyen bir sembol olup Hızır ve İlyas’ın yeryüzünde buluştukları gündür. Özellikle Balkanlarda 5 Mayıs gecesi düzenlenen şenliklerle büyük bir coşkuyla kutlanır. Bu günde Hızır’ın insanlara bolluk, bereket ve şifa dağıtacağına inanılır. Hıdırellez, doğadan yararlanma ve doğa ile barışık olma meselesidir.  Hızır ve İlyas isimlerinin birleşerek söylenmesinden dolayı günümüze kadar dillerde farklı farklı söylenerek günümüze Hıdırellez olarak gelmiştir.

Hıdırellez ve Ülkemizde Kutlanış Şekilleri

Hıdırellez, ülkemizde 5 Mayıs akşamı başlar ve 6 Mayıs akşamı biter. Hıdırellez’in önemi köylerde ve kasabalarda daha büyüktür. Hıdırellez’den önce evler temizlenir, yeni yeni kıyafetler alınır, yiyecek ve içecekler ile ilgili hazırlıklar yapılır. Çünkü temizliğin olmadığı yere Hızır’ın uğramayacağına inanılır. Özellikle Anadolu’nun bazı yerlerinde edilen duaların kabul olunması için adak kesilir, oruç tutulur ve sadaka verilir. Hıdırellez genelde yeşillik alanlarda kutlanır. Taze bitkilerden ve taze kuzu etinden yenilir. İnsanlar taze kuzu etinden yediklerinde sağlıklı olacaklarına ve şifa bulacaklarına inanmaktadır. Ayrıca taze bitki ve çiçekler toplanıp kaynatılıp sularının içilmesinin şifalı olduğuna ve o su ile 40 gün yıkandığında gençleşileceğine inanılır. Hıdırellez gecesi Hızır’ın uğradığı ve dokunduğu yerlere bereket geleceğine inanılır ve yiyecek-içeceklerin bulunduğu kapların, para keselerinin, cüzdanların ağzı açık bırakılır. İnsanlar, olmasını istedikleri şeyleri bir kağıda yazar ve gül ağacının dibine bırakır. Ev, araba isteyenler bir maketini bırakır, gül ağacının dibine çizer ya da ateş yakıp ateşin üzerinden atlanılır.

Bunların yanı sıra Hıdırellez’de baht açma törenleri de yapılır. Baht açma törenleri İstanbul’da “baht açma”, Denizli’de “bahtiyar”, Yörük ve Türkmenlerde “mantıfar”, Balıkesir’de “dağara yüzük atma”, Edirne’de “niyet çıkarma” ve Erzurum’da ise “mani çekme” olarak ifade edilir. Hıdırellez’den bir gece önce bahtlarını ve şanslarını denemek isteyen genç kızlar, kendilerine ait yüzük, bilezik, küpe tarzı eşyalarını içinde su bulunan çömleğe koyarak çömleğin ağzını bir tülbentle bağlarlar ve gül ağacının dibine bırakırlar. Hıdırellez sabahı ise erkenden gül ağacının dibine gidip sütlü kahve içerek ağızlarının tatlarının bozulmaması için dua ederek çömleği açmak üzere niyet ederler ve çömleğin içinden çıkarırken de maniler söyleyerek eşyalar hakkında yorumda bulunurlar. 6 Mayıs akşamüstüne kadar piknikler yapılır. Hıdırellez, ülkemizin her yerinde farklı farklı adetlerle ve uygulamalarla kutlanmaktadır.

Hıdırellez Gecesi İnanışlar

• Hıdırellez gecesi veya üç gün öncesi sokak kapısının önüne mushaf konur. İnsanlar ve hayvanlar bunun altından geçtiğinde insanların uğurlu olacağına, hayvanların da sağlıklı ve bol süt vereceğine inanılır.
• Hıdırellez gecesi gün doğmadan teneke çalınır. Bunun amacı bahçedeki köstebekleri kaçırmaktır. Bunu bu sene deneyeceğim : )
• Bereketli olması için gece yemekte ilk lokma ısırılır ve yutulmadan çıkarılarak kağıda sarılıp bir saksıya konulurken dualar okunur ve bereket dilenir.
• Ahırın kapısına cadıların gelmemesi için ısırgan otu asılır.
• Hıdırellez’in uğurlu olduğuna inancı olanlar geceleri kesin olarak rüya görürler ve sabah yaşlılara yorumlattıklarında yılın iyi ya da kötü geçeceği düşünülür.
• Yaşlı kadınlar önce kimin öleceğini anlamak amacıyla otlarını tek tek çalılara dizer, sabah uyandıklarında kimin otu canlılığını yitirirse onun öleceğine inanırlar.
• Genç kız rüyasında bir erkek ile bolluk bereket için su yalağına atılan buğdayı biçtiklerini görürse o erkek onun kısmeti olur.

Hıdırellez Sabahı İnanışlar

• Sabah gün doğmadan uyanılır ve dut ağacına asılan salıncakta sallanılarak “derdim aşağı kendim yukarı” denir. Böylece dertlerden kurtulunacağı düşünülür ve bir yıl boyunca mutlu olunacağı düşünülür.
• Yine aynı şekilde dut ağacına asılan salıncakta sallanılarak “dut, belimin ağrısını yut” denilerek bele vurulur ve bel ağrısının geçeceği umulur.
• Hıdırellez sabahı baş dönmesinden ve uğursuzluktan arınmak için çimlerde yuvarlanılır.
• Salıncakta sallanırken “dağlara, taşlara, ulu ulu ağaçlara hastalık, bana sağlık” denilerek dal atılır ve böylece hastalıkların vücudu terk edeceğine inanılır.
• Güneş doğmadan önce çimlere çıkılır ve çimlerin üzerindeki çiğler toplanarak ele yüze sağlık gelmesi için sürülür.

Hıdrellez Günü Yapılmaması Gereken Davranışlar

• Hayvanların sütünün çok olması için Hıdırellez sabahı süt kaynatılmaz, gece kaynatılır.
• Yünlü giyecekler güneşe çıkarılır.
• Yeşil ot, dal veya çimen koparılmaz.
• Unların kurtlanmaması için maya yapılmaz.
• Hamile kadın salıncakta sallanmamalıdır. Eğer sallanırsa dolu yağacağına inanılır.
• Kıra gidilip bahçe işi yapılmaz.
• Geç kalkılmamalıdır. Yoksa kısmetin kaçacağına inanılır.
• Süpürge kullanıldığında eve karıncaların girileceğine inanılır.
• Hıdırellez günü boya badana yapılmamalıdır.

Hıdırellez Gününde Nasıl Dilek Dilenir?

Geçmişten günümüze uygulanan bu inanış ve ritüeller köylerde kasabalarda uygulanabiliyor. Peki şehirde Hıdırellez gecesi dileklerimizi nasıl dileyebiliriz?

• Bir bahçemiz ve gül ağacımız yoksa, saksı içinde satılan bir gül de işimizi görür. Balkonumuza ya da pencere kenarına koyacağımız saksıdaki gülün dallarına içine para koyduğumuz keseleri asabiliriz. Bolluk ve bereket için yapmamız gereken bu.
• Ateş yakıp üzerinden 3 kere atlayacak bir alanımız yoksa bir mum yakarak da 3 kez üzerinden atlamak yeterli olacaktır.
• Bahçemizde gül ağacının dibine toprağa ev, araba ya da dilediğiniz ne varsa çok bastırmadan çizerek de dilek dileyebilirsiniz. Bunu balkon ya da pencere kenarına saksınızdan alacağınız bir parça toprak ile de yapabilirsiniz. Çizilen şekiller, rüzgarla savrulup gidecektir.
• Yine dileklerinizi kağıda çizip gül ağacına asabilir, ertesi gün toprağa gömebilir ya da suya atabilirsiniz.
• İnanışa göre salıncaktan 3 kere sallanmak mutluluk ve sağlık getirir. Salıncak yoksa sandalyede de 3 kere sallanarak mutluluk dileyebilirsiniz 🙂
• 5 Mayıs akşamı gül ağacına bağladığınız dilekleri, sabah gün ağarmadan almayı unutmayın.

Bu yıl Hıdırellez ve Ramazanın başlangıcı aynı güne denk geliyor. Hıdırellez ve Ramazanın bereketiyle dolu bir mevsim olsun 🙂