Dijital Vatandaşlık Nedir?

Teknoloji ve internetin hayatımıza kazandırdığı yeni kavramlardan bir tanesi de dijital vatandaşlık. Esasen günümüz koşullarında hepimiz birer dijital vatandaşız. Ancak bu kavramı ve kapsamını ne kadar iyi biliyoruz? Geleceğin büyükleri olacak çocuklarımıza dijital yurttaşlık ya da vatandaşlık ile ilgili doğru yönlendirmeleri nasıl yapabiliriz?

Öncelikle dijital vatandaşlık nedir tanımıyla başlayalım. Toplum içerisinde birer vatandaş olarak nasıl ki haklarımız ve uymamız gereken etik kurallar varsa dijital ortamda da aynı şekilde belirli sorumluluklarımız var. Dijital vatandaşlık dijital ortamı etkin ve doğru bir şekilde kullanabilmek ve bunu yaparken etik kurallar çerçevesinde birey olarak üzerine düşen sorumluklar konusunda da bilinçli hareket edebilmek şeklinde genel olarak tanımlanabilir.

Dijital vatandaşlık konusundaki bilinç bireyden topluma temiz ve faydalı bir internet ortamının oluşması için en gerekli unsurlardan biri haline gelmiştir.

Dijital Vatandaşlık Boyutları Nelerdir?

Dijital vatandaşlık boyutları bize bu kavramın kapsamı ve ne olduğu ile ilgili daha net bir fikir verir. Dijital vatandaşlık uygulamaları olarak da adlandırabileceğimiz bu kapsam ve boyutları şu şekilde sıralayabiliriz.

• Eşit Dijital Erişim: Irk, cinsiyet, yaş, fiziksel ya da zihinsel farklılıklara bakılmaksızın herkesin toplum olarak internet ortamında aktif olarak yer alması, dijital erişimin sağlanmasıdır.
• Dijital İletişim: Günümüz teknolojisi ve internetin yarattığı sms, cep telefonu, sosyal medya gibi dijital iletişim kanallarıyla form değiştiren iletişim modelidir.

• Dijital Ticaret: E-ticaret, online alışveriş gibi iş kolu olarak ya da bir tüketici olarak elektronik ortamda bilinçli ticaret yapabilme durumudur.
• Dijital Okuryazarlık: Son dönem sıkça duyduğumuz kavramlardan biri olan dijital okuryazarlık öğrenme ve öğretme süreçlerinin artık teknoloji ile bilinçli yapılabilmesi anlamındadır. Dijital okuryazar öğrenme konusunda internet platformunu doğru kullanabilme farkındalığındadır.
• Dijital Haklar ve Sorumluluklar: Sanal ortamda forumlar, gruplar, tartışma platformları gibi alanlarda herkesin özgürce görüş ve düşüncelerini belirtebilme hakkıdır.
• Dijital Kanun: İnternet ortamında da kanun ile yasaklanmış olan belirli yanınlar vardır. Genel toplum sağlığı için yasak yayınlar, yasadışı bir takım satışlar vesaire ile ilgili sanal ortamda da belirli yaptırımlar bulunur.
• Dijital Etik: Sanal dünya içerisinde yapılan her davranışın da belirli ahlak ve etik kuralları çerçevesinde olması gerekliliğinin bilincinde olmaktır. Etik ve ahlak yaşamın her alanında olduğu gibi dijital platforma da uygulanması gereken bir sorumluluktur. Örneğin sanal hakaret, küfürleşme, itham ya da yalan söylemlerden sanal ortamda da fiziki yaşamda olduğu gibi kaçınmamız gerekir.
• Dijital Sağlık: Teknolojik dünyanın oluşturabileceği sağlık sorunlarının farkında olmak ve bu konularda bilinçli davranmaktır. Çok fazla telefon veya bilgisayar başında vakit geçirmenin fiziki ya da ruhsal olarak yaratabileceği sağlık sorunları dijital sağlık kapsamındadır.
• Dijital Güvenlik: Dijital ortamda güvenlik herkesin en bilinçli olması gereken alanlardan bir diğeridir. Kişisel bilgilerin korunması, alışveriş için güvenlik koşullarını bilme ve buna göre tedbirli davranma, virüs programları kullanma gibi internet ortamında olabilecek tehditler konusunda bilinçlenmek ve gerekli önlemleri almaktır.

Dijital Vatandaş Nedir? Kime Dijital Vatandaş Denir?

Dijital vatandaş nedir dediğimizde aktif olarak internet kullanan ve farklı dijital platformlarda yer alan herkes diye genel bir tanım yapabiliriz. Ancak herkes interneti ne kadar bilinçli ve doğru kullanıyor? Dijital vatandaş olarak sorumluluklarının ve haklarının ne kadar farkında olarak hareket ediyor?

Bu durum henüz tam oturmuş değil. Dolayısıyla burada önemli olan dijital platformlarda belirli bir bilgi ve etik kuralları çerçevesinde hareket eden bireyleri dijital vatandaş olarak tanımlamak daha doğru olacaktır.

Dijital vatandaş bankacılık işlemlerinden e-devlet uygulamalarına, sosyal iletişimden bilinçli öğrenmeye kadar sanal ortamı etkin ve verimli kullanabilen kişilere denir.

Dijital Vatandaş Olarak Sorumluluklarımız Nelerdir?

Bilinçli dijital iletişim kurabilmek. Başkalarını yanıltmamak, kendi kişisel hakları kadar başkalarının da haklarına saygı duymak, hakaret içerikli söylemlerden kaçınmak, sanal platformların da topluma açık olduğunun bilincinde hareket etmek şeklinde örneklendirebiliriz.

Kişisel sosyal medyanızı dahi etik kurallar çerçevesinde kullanmak.  Yüz yüze söylemekten kaçındığınız söylemleri sosyal platformlarda kullanmak toplumsal ve kişisel etik kurallarının dışına çıkmaktır. Aynı durum başkalarının web siteleri ya da sosyal medya hesaplarına yaptığınız yorumlar için de geçerlidir. Spam mesajlar, hakarete varan söylemler, eleştirel dozun dışına çıkmak günümüzde siber zorbalık kapsamındadır ve dijital vatandaş olarak yapılmaması gereken davranışlar kapsamındadır.

Kendi haklarınızı da korumak bir dijital vatandaş olarak sorumluluktur. Güçlü şifreler kullanmak, tanımadığınız kişiler ile dialoğa girerken seçici olabilmek, sosyal medyanızda itibarınızı zedeleyebilecek söylem ve paylaşımlardan kaçınmak dikkat edilmesi gerekenler arasında en önemlileridir.

Dijital ortamı kendisi için verimli bir öğrenim ve üretim alanına dönüştürmek. Sanal dünya ve teknoloji hayatımızda pek çok şeye oturduğumuz yerden ulaşabilme fırsatını bize sunuyor. Örneğin online eğitim veya dijital pazarlama. E-devlet, sağlık hizmetleri, bankacılık işlemleri ve alışveriş gibi ihtiyaç dahilindeki işlerini çok daha kısa sürede dijital platformlar üzerinden yapabilmek, kendini geliştirebileceği alanlar üzerinde tercihler yapmak ve yararlı içerikler üreterek bir yandan da topluma katkı sağlayıcı üretkenlik bilincinde olmak da dijital vatandaşlığın sorumlulukları arasındadır.

Dijital Vatandaşlık Konusunda Neden Bilinçli Olmalıyız?

İnternet ortamında yaptığımız her eylem bir şekilde mutlaka kayıt altına alınıyor. Dolayısıyla herkesin dijital ayak izleri var desek çok da yanlış olmaz. O halde ne kadar bilinçli olursak, farkında olmadan yapabileceğimiz kendi güvenliğimizi riske atabilecek davranışlardan ve yine farkında olmadan ihlal edebileceğimiz dijital kanunlara karşı kendimizi o kadar korumuş oluruz.

Dijital dünya da mutlaka avantaj ve dezavantajlara sahip. Bu avantaj ve dezavantajları ne kadar iyi bilirsek bu platformlardan o kadar çok fayda sağlarız. Örneğin işlerimizi çok daha kolay halledebiliriz, bunun yanı sıra zarar görebileceğimiz kimlik bilgilerimizin çalınması vesaire gibi olumsuz yönlerinden de korunmuş oluruz.

Dijital vatandaşlık artık bir ders statüsünde okul çağındaki çocuklar için veriliyor. Onlar dijital dünyanın içinde doğan ve gelecekte çok daha fazla bu dünya içerisinde yaşayacak yeni nesiller. Ancak çocuklarımızın bu konuda iyi yetişebilmeleri açısından da ailelerin de dijital vatandaşlık konusunda bilinçli olmaları kendilerine olan fayda kadar çocukları için de önemlidir.

Dijital vatandaşlık konusunda ne kadar bilgi sahibi olursak iyi ve kötüyü ayırt edebilme ve eleştirel gözle bakabilme yetimiz o kadar gelişir ve böylece sınırsız bir kaynak olan interneti verimli bir şekilde kullanabiliriz.

Devir dijital teknoloji devri. Bu durumda fiziki olarak toplum içerisinde bir vatandaş olarak yapmamız ve yapmamamız gerekenler ile ilgili bilinç düzeyine dijital platformda da erişmek, çağın gereği sayılan dijital vatandaşlık konusunda aydınlanmak ve teknolojiyi en yararlı şekilde kullanmayı öğrenmeliyiz.