Dijital Hap Nedir? Ne İşe Yarar?

Her alanda yaşanan dijital dönüşümlerden birisi de ilaçlar üzerinde gerçekleşiyor. 2017 yılında FDA (Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç İdaresi) tarafından onaylanan dijital hap kullanımı bugün giderek çeşitlenen farklı alanlarda kullanılıyor.

Peki dijital hap nedir? Akıllı kıyafetler, akıllı sabunlar derken akıllı hap, sindirilebilir sensör gibi farklı isimlendirmeleri de olan dijital hap teknolojisi, hastaların ilaç takiplerini ve ilacın etkilerini takip edebilmek amacıyla yola çıkmış bir oluşumdur.  Birkaç farklı çalışma mantığıyla geliştirilen türleri mevcut. Yazının ilerleyen bölümlerinde bu türler ile ilgili kapsamlı bilgi bulacaksınız.

Şimdi gelelim neden böyle bir teknolojiye ihtiyaç duyulduğuna. Dijital nedir yazımızda dijitalleşmenin yararlarını açıklamıştık. Aslında temel olarak amaç her dijital oluşumda olduğu gibi burada da aynı. Bu temel amacı; pratiklik, daha fazla veriye daha hızlı bir şekilde ulaşma ve bunlara bağlı olarak tedavi sürecini daha doğru yönetebilme şeklinde ifade edebiliriz.

Dijital Hap Çeşitleri Nelerdir?

Dijital ilaçlar kullanım alanlarına göre farklı özelliklerden oluşuyor. Yutulabilen elektronik bir cihaz olarak da tanımlayabileceğiz bu sistem aslında ilk olarak 1957 yılında bulundu. O dönemki sistemde veriler radyo frekansı aracılığı ile toplanmıştı. Günümüz internet ve teknolojileri ile birleşen bu temel buluş bugünün akıllı sensör ilaçlarını meydana getirdi. Buna göre dijital hap çeşitleri;

Görüntüleme amaçlı kullanılan dijital haplar: İnce bağırsakta durabilecek kadar küçük boyutlu video kamera içerikli kapsüller sayesinde sindirim sistemi üzerinde inceleme imkanı sağlar. 2 farklı tipi mevcut.

Birinde kamera sindirim yoluyla dışarı atılır. Bu süreçte tuvalete özel bir süzgeç konulur ve kamera buradan alınarak görüntüler bilgisayara aktarılır. Bir diğer sistemde ise kamera görüntüleri hastaya takılan bir kayıt cihazına görüntüleri aktararak tarama işlemi gerçekleştirilir. Kapsül endoskopisi olarak da adlandırılan bu yöntem ile sindirim sisteminde detaylı taramalar yapılabiliyor.

İlaç takibi için kullanılan akıllı sensörler: Düzenli ilaç kullanımı gereken hastaların ilaç takibinin bağlı olduğu hekim tarafından kontrolü için kullanılan dijital haplardır. Burada yutulan sensör ile bağlantılı çalışan sistem kola takılan banta verileri aktarır. Bu veriler cep telefonuna yüklenen bir mobil uygulama aracılığıyla hastanın ilacı alması gereken zamanı kişiye hatırlatır. Aynı zamanda hekimin hastasının ilaçlarını düzenli ve doğru dozda alıp almadığını da kontrol etmesini sağlar.

Gaz ölçümü yapan dijital ilaçlar : Bağırsak ve midedeki farklı gazların basınç oranlarını ölçümleyerek kişinin sindirim sistemindeki sorunların tespitinde yardımcı bir veri sağlamak amacıyla kullanılır.

Elektrokimyasal algılama kapsülleri: Bir ilaca bağlı olarak kullanan kişinin metabolizmasının verdiği kimyasal tepkileri ölçümleme görevi görürler. İlacın hastaya katkısının ya da yan etkilerinin seyrini tespit etmekte kullanılır.

Dijital İlaçların Çalışma Mantığı Nedir?

Yutulabilen sensörlerle ağıza girdiği andan itibaren veri kaydı yapılabilir. Tükürük salgısından itibaren veri toplamaya başlayan bu sensörler tüm sindirim sistemi boyunca atılana kadar sürekli kayıt alabiliyorlar. Ağızdan alınan salgılar üzerinden hormon, bulaşıcı hastalık, kanser, hepatit gibi hastalıklar için bir öngörü edinilir. Ancak tek tespit haplarla yapılmaz. Mide enzimleri, bağırsak hareketleri, yemek borusundaki mukoza dokusu üzerinden de elde edilen veriler kayıt edilir. Dijital hap çeşitleri ağza girdiği andan itibaren geçtiği her yerde kayıt yaparak ilerlerler.

Yutulabilen sensörler sadece görüntüleme yapabileceği gibi aynı zamanda ilaç içeren, vücuda gerekli dozda ilacı da verebilen şekilde tasarlanmıştır.

Dijital Haplar Nasıl Hareket Eder?

2 farklı şekilde hareket edebilirler. Biri vücudun dinamiklerine bağlı olarak ilerleyen kapsüllerdir. Diğeri tamamen vücut hareketlerinden bağımsız dışarıdan manyetik bir müdahale ile ilerleyen ve duran kapsüllerdir. Bu bir mıknatıs yardımıyla olabilir ve hap vücudun dışından hareket ettirilir.

Pil sistemiyle çalışırlar. Ancak burada insana zarar vermeyen çoğu zaman gümüş oksit piller kullanılır.

Dijital tıp alanında her geçen gün giderek artan, yapay zeka uygulamaları, uzaktan ultrason ameliyatı gibi çalışmaların arasında kendine bir yer edinmeye başlayan dijital hap yakın gelecekte çok daha fazla gündeme geleceğe benziyor.