Sık Yapılan Yazım ve İmla Hataları

Türkçemizi ne kadar düzgün kullanıyoruz hiç düşündünüz mü? Dilimizin kurallarına ne derece hakimiz? Günlük hayatta özellikle Whatsapp, Messenger, Viber gibi yazışma programlarında sık yapılan yazım ve imla hataları ile çok karşılaşıyoruz. Örneğin; “Selam, naber” yerine “slm nbr” kalıbı oldukça çok kullanılıyor. Hele ki –de, da gibi bağlaçların yanlış bir şekilde kullanımı sosyal medyada mizahi görüntülerin ortaya çıkmasını sağlıyor.

Kimileri var ki Türkçedeki yazım ve imla kurallarına oldukça takıntılı. Günlük hayatta konuşurken, en sevdiği kişilerle yazışırken kısa yazmak yerine uzun yazmaya ve Türkçeyi düzgün kullanmaya dikkat ediyor. Aslında Türkçemizi düzgün kullanamamak ve kelimedeki ünsüzleri atarak kısa kısa yazmak, uzun yazmaya üşenmekten dolayı da kaynaklanıyor aynı zamanda.  Bu duruma biraz da kendimden örnek vermem gerekirse; önceleri ben de kısa kısa yazardım. Hatta bir ara ünlüleri atıp kelimeleri öyle yazardım, anlayabilen anlardı. Şimdi ise durum biraz daha farklı. Dijital içerik üreticisi olunca yazım ve imla kurallarına ekstra dikkat ediyorsunuz. Çünkü okurlara dijital içerik sunuyorsunuz.

Özellikle son dönemin popüler mesleği olan içerik yazarlığı konusunda online eğitim aldıktan sonra bir yazım ve imla kılavuzu ya da Türk Dil Kurumundan yararlanmak farz oldu. Sürekli içerik ve blog yazısı üretmekten dolayı bir süre sonra bu durum yazışmalarıma da yansıdı. Artık hiçbir şekilde uzun yazmaktan çekinmiyor ve imla kurallarına da yeterince dikkat etmeye çalışıyorum. Tabii karınca kararınca bazen kaçıyor ancak onu da normal karşılamak lazım 🙂

Kelimelerin yanlış yazımından tutun da anlatım bozukluğu ve noktalama işaretlerine kadar yapılan bazı yanlışlar basit ama düzeltilmesi gereken önemli hatalardır. Şu anda yazıyı okurken “iyi de sonuçta yazar değilim aşırı derecede dikkat etmeme gerek yok” diyebilirsiniz. Ancak kelimelerin doğru telaffuzunu ve yazılışını bilmek aynı zamanda bir genel kültürdür. Peki bu kurallara nasıl dikkat etmeliyiz diyecek olursanız önce kelimelerin doğru yazımını ve teleffuzunu bilmelisiniz. Buraya kadar her şey tamam ise gelin şimdi de kelimelerdeki yazım yanlışlarına ve doğru yazımına bir bakalım.

Sık Yapılan Yazım ve İmla Hataları : Kelimelerin Yazılışı

• Arkadaşlar yarınki antremanımız hava koşulları sebebiyle iptal edildi. (YANLIŞ)

Doğrusu: Arkadaşlar yarınki antrenmanımız hava koşulları sebebiyle iptal edildi.

• Konuyla ilgili aradığınız bir çok bilgileri mailinize gönderdiğim dökümanlarda bulabilirsiniz. (YANLIŞ)

Doğrusu: Konuyla ilgili aradığınız birçok bilgileri mailinize gönderdiğim dokümanlarda bulabilirsiniz.

• Bana müsade, yolum uzun. (YANLIŞ)

Doğrusu: Bana müsaade, yolum uzun.

• Şarkının orjinal hali hareketli halinden çok daha güzel. (YANLIŞ)

Doğrusu: Şarkının orijinal hali hareketli halinden çok daha güzel.

• Hergün bu yolu gidip geliyor. (YANLIŞ)

Doğrusu: Her gün bu yolu gidip geliyor.

• Tekrardan görüşmek üzere. Kendinize iyi bakın. (YANLIŞ)

Doğrusu: Tekrar görüşürüz. Kendinize iyi bakın.

• Bu dönem yeterince çalışmadığını farkettim. (YANLIŞ)

Doğrusu: Bu dönem yeterince çalışmadığını fark ettim.

• Sınav esnasında bir grup öğrencinin kopya çekildiği tesbit edildi. (YANLIŞ)

Doğrusu: Sınav esnasında bir grup öğrencinin kopya çekildiği tespit edildi.

• Süpriz! Sana yepyeni bir araba aldım. (YANLIŞ)

Doğrusu: Sürpriz! Sana yepyeni bir araba aldım.

Yalnız mı yanlız mı? Ya da yalnış mı yanlış mı? Egzoz mu egsoz mu? gibi çok fazla tereddüt yaşıyoruz zaman zaman. Burada kafa karıştırıcı nokta yalnız kelimesiyle yanlış kelimesinin birbirine benzerliğinden ötürüdür. Tabii ki “yanlız” değil “yalnız”, “yalnış” değil “yanlış”. Aman bu kullanımlara dikkat 🙂

Günlük konuşma dilinde bazı kelimeler söyleniş itibariyle yazı dilinde ifade edilirken yukarıdaki örneklere benzer hatalar yapılabiliyor. Aynı zamanda “herkes” kelimesinin “herkez” şeklinde söylenişi oldukça sık yapılan yazım hataları arasında yer alıyor.

Kelimelerin yanı sıra yazım hatalarının çok olduğu yerlerden bir tanesi de özel isim ve kurum kuruluş adlarıdır. Biraz da bunlara göz atalım.

Sık Yapılan Yazım ve İmla Hataları :Özel İsim ve Kurum Kuruluş Adları

Kurum ya da kuruluş adlarının sonuna ek gelecekse kesme işaretiyle hiçbir koşulda ayrılmamalıdır. Özellikle dilekçe yazılırken karşılaşılan hatalardan bir tanesidir. Özel isimlere gelen ekler de asla kesme işaretiyle ayrılmaz.

• Urfa’lı arkadaşım bu akşam bize kebap yapmaya gelecek. (YANLIŞ)

Doğrusu: Urfalı arkadaşım bu akşam bize kebap yapmaya gelecek.

• Yükseköğretim Kurumu’ndan gelen bildiriye göre üniversite sınavları pandemi sebebiyle ileri bir tarihe ertelendi (YANLIŞ)

Doğrusu: Yükseköğretim Kurumundan gelen bildiriye göre üniversite sınavları pandemi sebebiyle ileri bir tarihe ertelendi.

• KÜTAHYA İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ’NE (YANLIŞ)

Doğrusu: KÜTAHYA İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜNE

Saat ve Tarihlerin Yazılışı

Son dönemde en sık yapılan hatalardan bir tanesi saatlerin yazılışıdır. Saatler yazılırken saat ile dakika arasına nokta konur ve eğer ek kullanılacaksa kesme işaretiyle ayrılarak, gelecek olan ek okunuşa göre yazılır.

• Otobüsümüz bu gece saat 24.00’te hareket edecek. (YANLIŞ)

Doğrusu: Otobüsümüz bu gece saat 00.00’da hareket edecek. (1.İfade)

Ya da bir diğer ifade şekliyle saat 00.00’da demek yerine saat 12’de diyebiliriz. Buradaki ince ayrıntıya değinmek istiyorum. Bir günün 24 saat olduğunu hepimiz biliyoruz. Ancak içinde bulunulan gün saat 23.59’un son saniyesinde biter ve yeni gün saat 00.00 itibariyle başlar. Bundan dolayı saatlerde üstteki cümledeki gibi bir kullanım şekli yoktur.

• THY’na ait İstanbul-Ankara seferini yapan uçak saat 19.45’de iniş yapacaktır. (YANLIŞ)

Doğrusu: THY’ye ait İstanbul-Ankara seferini yapan uçak saat 19.45’te iniş yapacaktır.

Buradaki hata rakamların aldığı ekten dolayı saatlerin günlük konuşma şeklindeki gibi söylenmesidir. Özellikle sonu sert sessiz harfle biten rakamlara gelen ekleri yazı diline dökerken söylediğimiz gibi ifade etmeye çalışırız. Örneğin üç rakamına gelecek olan –de ekini, konuşma dilinde üçde şeklinde söylüyor olabiliriz. Bu da yanlış bir kullanım şeklidir. Ancak yazı dilinde “üçde” yerine “üçte” olarak söylenir. Yani bunu yukarıdaki cümlemize uyarlayacak olursak 19.45’te (on dokuz kırk beşte) ifadesi daha doğru bir kullanımdır.

Ayrıca kelimelere gelen –de, da ekleri çoğu zaman bağlaç olan –de, da ile karıştırılabiliyor. Şimdi de bunların yanlış ve doğru kullanımını inceleyeceğiz.

Sende değil sen de…

Günlük yazışma dilindeki sık yapılan yazım ve imla hataları arasında birinciliğe oynar bence 🙂 Ancak yapılmaması gereken basit ama önemli hata kesinlikle. İşte bu kullanımların doğru ve yanlış ifadesi:

• Bende özledim bende, resmin var şu an elimde.  (YANLIŞ)

Doğrusu: Ben de özledim ben de, resmin var şu an elimde.

Bağlaçlar ile kelimelere gelen ekleri yani diğer bir ifadeyle hal eklerini birbirinden ayırmanın yolu çok basit. Kelimeye gelen hal eklerinin bağlaç olduğunu düşünüyorsanız kelimelerdeki ekleri söylemeden cümleyi okuyun. Eğer okuduğunuzda cümle anlamlı geliyorsa o kullanılan ek bağlaçtır ve ayrı yazılması gerekir. Anlamsız geliyor ise hal ekidir ve kelimeyle birleşik yazılmalıdır.

• “Sen de bizimle geleceksin” cümlesini ele alalım. Buradaki –de ekini çıkardığımızda cümle “sen bizimle geleceksin” şeklinde okunuyor ve anlamında bir değişiklik olmuyor. Bundan dolayı cümlede kullanılan –de eki bağlaçtır.

Anlatım bozuk olursa…

Anlatım bozukluğu çok önemli ve geniş bir konu ancak bu yazıda mümkün olduğunca yüzeysel bir şekilde bu konuyu ele alacağım. Cümle içinde gereksiz sözcük kullanımı mı dersiniz, sözcükleri anlam dışında kullanmak mı ya da sözcüğü cümle içerisinde yanlış kullanmak mı dersiniz bu konudaki ufak bir mantık hatası anlatım bozukluğunu doğurur.

“Oku adam ol baban gibi eşek olma” cümlesini örnek vermek geldi içimden. Bu cümle okulda hepimize anlatım bozukluğu konusu anlatılırken çokça söylenirdi. Burada hem imla hatası hem de anlatım bozukluğu var. Cümleyi bu haliyle okuduğunuzda anlam, çocuğun öğrenim görmediğinde babası gibi eşek olacağını ifade ediyor. Ancak böyle bir durum söz konusu değildir. Bu cümledeki hataların giderilmiş hali şu şekildedir:

• Oku adam ol baban gibi, eşek olma.

Cümleyi bu şekliyle okuduğunuz zaman ilk cümledeki anlamla bu cümlenin anlamının aynı olmadığını bariz bir şekilde görebilirsiniz. Buradaki anlam ise çocuğun babası gibi okuması gerektiğidir.

Bir diğer örnek:

• Kendine özel kuralları var. (YANLIŞ)

Doğrusu: Kendine has kuralları var.

• Şirket sahipleri bizimle konuşmaya geldiler. (YANLIŞ)

Doğrusu: Şirket sahipleri bizimle konuşmaya geldi.

Buradaki çoğul olan öznenin yükleminin çoğul yazılmasından kaynaklanır. Ancak özne çoğul ise yüklem tekil olmalıdır.

Sık yapılan yazım ve imla hataları elbette bu kadar değil. Tabii ki hepsini tek bir yazıda anlatmak zor. Yazım ve imla hatalarını gidermek için bir yazım ve imla kılavuzu alabilir ya da Türk Dil Kurumu web sitesinden tereddütte kaldığınız kelimelerin doğru yazılışını öğrenebilirsiniz.